สาวสองพี่น้อง..หัวกระไดไม่แห้ง
วิญญู บุญยงค์
ผู้หญิงชาวท้องทุ่งสองพี่น้องนับแต่สมัยโบราณถูกเลี้ยงดูมาอย่างนี้
จนเข้าตำรา“หัวกระไดไม่แห้ง” เช่นเดียวกับหญิงงามหลายพื้นที่ในแผ่นดินสุพรรณภูมิ
นับแต่โบราณมาจนถึงราวพ.ศ.๒๕๒๐
วิถีชีวิตชาวลุ่มน้ำในทุ่งโบราณสองพี่น้อง อยู่ร่วมกันแบบครอบครัวขยาย(Extended Family) มีคนรุ่นตายาย พ่อแม่ ลูก และหลาน
อยู่ในบ้านเดียวกัน
จะว่าไปแล้วก็เป็นวิถีสามัญของชาวตะวันออกที่มีความสัมพันธ์ระบบเครือญาติค่อนข้างใกล้ชิด
หากจะไล่เรียงลำดับการขยายของครอบครัว อาจตั้งต้นได้จากคนรุ่นพ่อและแม่
มาร่วมกันใช้ชีวิตด้วยกัน เมื่อมีลูกก็เลี้ยงดูกันไป ส่วนใหญ่แล้วมีลูกมากตั้งแต่
๔ คนไปจนถึง ๗ คน บางบ้านอาจมีถึง ๑๐ คนไปจนถึง ๑๒ คนก็ยังมี
 |
| เพียงลงจากเรือน ผักปลาพืชพันธุ์ตามธรรมชาติมีอยู่อย่างเหลือเฟือในลุ่มน้ำโบราณ ภาพจาก : Preaw Kritiya |
การมีลูกมาก ไม่ได้เป็นภาระมากมายสำหรับคนในสมัยนั้น เพราะคำพูดที่ว่า
“ทรัพย์ในดิน สินในน้ำ” หรือ “ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว”ยังเป็นความจริงอยู่ ด้วยทุกหนแห่งยังมีทรัพยากรธรรมชาติอยู่อุดมสมบูรณ์
แม้ไม่มีเงินก็สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้
ลูกเด็กเล็กแดงที่เกิดมาได้สารอาหารจากนมมารดาเป็นหลัก
เติบโตขึ้นมามีสุขภาพร่างกายแข็งแรง พอเริ่มรู้ประสาก็ติดตามผู้ใหญ่ออกทุ่งออกท่า
หาผักหญ้าปลามาเป็นอาหารในครัวเรือน โตขึ้นก็รู้จักทำนาเก็บตุนข้าวเข้ายุ้งฉางกินพอชนปี
ที่เหลือก็ขายออกไปเป็นรายได้เป็นกอบเป็นกำเข้ามาสู่ชานเรือน
เมื่อลูกชายเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ พ่อแม่จึงทำหน้าที่สู่ขอลูกสาวจากบ้านอื่นอาจเป็นคนที่ผู้ใหญ่หมายตาไว้ด้วยเหตุผลทางฐานะทางตระกูลหรือความเหมาะสมอื่น
ๆในภาพรวม แต่โดยมากลูกชายก็มักหมายมั่นบางคนไว้ก่อนแล้ว หากฝ่ายหญิงมีใจฝ่ายชายก็ให้พ่อแม่ไปสู่ขอ
แต่มีไม่น้อยที่ฝ่ายหญิงมี แต่พ่อแม่ของเธอเห็นตรงกันข้าม อาจด้วยเหตุผลของฐานะ
ชาติตระกูล หรือเสียงเล่าลือของฝ่ายชายไม่เข้าตา เช่นเกรกมะเหรกเกเร
หรือขี้เกียจแบบ“ไม่เอาถ่าน” และมีไม่น้อยจากเหตุผลหน้าตาขี้เหร่ เข้าทำนอง
“ได้ลูกเสียหลาน” พ่อแม่ฝ่ายหญิงบางรายจึงทำตัวเป็น”ตะเข้ขวางคลอง” ทั้งวางท่า
ทั้งขัดขวาง อาจถึงขั้นไล่ตะเพิดก็มีอยู่ไม่น้อย
 |
| นอกจากความชำนาญทางเกษตรกรรม ฝีมือเชิงช่างไม้ก็มีอยู่ในวิถีคนลุ่มน้ำ ภาพจาก : Preaw Kritiya |
หากเป็นอย่างนี้ก็ต้องใช้เวลาสั่งสมความดีขจัดจุดขวางตาเพื่อให้ผู้ใหญ่ฝ่ายหญิงเชื่อมั่น
ยิ่งหากเป็นการชอบฝ่ายหญิงเพียงฝ่ายเดียว หรือมีคู่แข่งที่มีภาษีดูจะเหนือกว่า การสั่งสมความดีเพื่อรอวันฟ้าเปิดดูจะมีแรงบันดาลใจน้อยกว่า
ชายกล้าแห่งท้องทุ่งจึงยุติปัญหาด้วยการ“ฉุด” หรือหากฝ่ายหญิงมีใจแต่พ่อแม่ไม่ยกให้เสียที
ผสมกับความใจร้อนที่พร้อมจะ“ชิงสุกก่อนห่าม” ก็จะเกิดภาวะ“หนีตาม” เข้ามาแทน
และทันทีที่เหตุการณ์ทำนองนี้เกิดขึ้น
เสียงลือเสียงเล่าอ้างก็กระหึ่มไปทั้งบาง เป็น ท๊อก ออฟ เดอะ ทาวน์
ที่ต้องใช้เวลานานวันกว่าเสียงนั้นจะทุเลา
ถึงเวลานั้นจึงจะมีการขอขมาลาโทษพ่อแม่ฝ่ายหญิง และมีไม่น้อยที่มีหลานเกิดใหม่มาร่วมเป็นประจักษ์พยานด้วย และหลานใหม่นี่แหละมักเป็นกาวใจได้เป็นอย่างดี
คนที่เพิ่งเริ่มเป็นตายายคน ส่วนใหญ่มักใจไม่แข็งพอ
หลังแต่งงานหรือได้อยู่กินกันด้วยเหตุผลใดก็ตาม ส่วนใหญ่ลูกชายซึ่งเป็นเจ้าบ่าวต้องไปอยู่กับฝ่ายหญิง
และกลายไปเป็นกำลังสำคัญช่วยครอบครัวฝ่ายหญิงทำมาหากิน อาจเป็นด้วยเหตุนี้กระมัง
ฝ่ายชายที่เป็นเจ้าบ่าว จึงดูจะเป็น “บ่าว” สมกับตำแหน่ง เพราะต้องไปทำงานรับใช้ฝ่ายหญิงและครอบครัวของเธอ
ดูไปแล้วก็เป็นคำที่เหมาะสมดี ยิ่งฝ่ายชายผ่านการบวชเรียนมาแล้ว ก็จะมีสติยับยั้งชั่งใจ
หากมีปัญหาก็ค่อยคิดค่อยทำไม่ตัดสินใจอะไรบุ่มบ่าม ความเป็นผู้ชายยังมีความแข็งแรง
มีกำลังทำงานได้มากกว่า หากขยันขันแข็งก็จะเป็นที่โปรดปรานของพ่อตาแม่ยาย
พอให้ภรรยาได้หน้าได้ตาไปด้วย มีหลายครอบครัวที่สร้างตัวได้เพราะมีลูกเขยขยันและเป็นคนดี
ด้วยคุณสมบัติแบบนี้ บวกกันมีภรรยาที่เป็นลูกอยู่เรือนกับพ่อแม่
ลูกเขยประเภทนี้มักก้าวขึ้นสู่ความเป็น“เจ้าเรือน”แทนพ่อฝ่ายหญิงที่ร่วงโรยไปตามวัย
 |
| ฝาเรือนลายปะกนในเรือนสะอาดเอี่ยมเนียนตา ผ่านการปัดเช็ดถูมาเป็นอย่างดี ภาพจาก : Preaw Kritiya |
สังคมลุ่มน้ำในท้องทุ่งโบราณ ผู้ชายเป็นใหญ่ในการทำมาหากิน
ส่วนฝ่ายหญิงเป็นใหญ่ในเรือน แม้ไม่มีกฎหมายประกาศใช้บังคับ แต่ถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติในเรือนชาน
เว้นแต่ฝ่ายชายไปได้เมียเป็นหญิงมีฐานะทางบ้านหรือมีกิจการที่สร้างรายได้มาก
เมื่อนั้นฝ่ายหญิงมักเสียงดังกว่า แต่ในวิถีทั่วไปของสังคมท้องถิ่น ผู้หญิงจะได้รับการเลี้ยงดูจากผู้เป็นมารดาให้เป็นแม่ศรีเรือน
บ้านเรือนแต่ละหลังแม้ฐานะต่างกันแต่มีสิ่งหนึ่งที่เหมือนกันคือความสะอาดสะอ้านของบ้านเรือน
พื้นกระดานถูกถูทุกวันจนขึ้นมัน ฝาโอ่งและขัน ไม่เว้นแม้แต่โอ่งลายมังกรเซี่ยงไฮ้ก็ต้องได้รับการขัดถูจนมันวาวเช่นกัน
สิ่งของเครื่องใช้ถูกจัดวางอย่างเป็นระเบียบ
ทั้งกิริยามารยาท ทั้งเสน่ห์ปลายจวักที่ลูกผู้หญิงจะได้รับการพร่ำสอนจากผู้เป็นแม่ผู้เป็นต้นแบบจนชำนาญ
จนมีคำพูดติดปากกันมาว่า “ดูช้างให้ดูหาง ดูนางให้ดูแม่” ผู้หญิงชาวท้องทุ่งสองพี่น้องนับแต่สมัยโบราณถูกเลี้ยงดูมาอย่างนี้
จนเข้าตำรา“หัวกระไดไม่แห้ง” เช่นเดียวกับหญิงงามหลายพื้นที่ในแผ่นดินสุพรรณภูมิ
 |
| โอ่งน้ำฝาโอ่งขันน้ำหน้าชานเรือน เป็นด่านแรกที่บอกถึงคุณสมบัติของผู้อยู่เรือน ภาพจาก : Preaw Kritiya |
ความภาคภูมิใจประการหนึ่งของคนเป็นพ่อแม่ คือการได้เป็นปู่ย่าหรือตายาย
มีหลานตัวเล็ก ๆมาให้เชยชม เป็นทั้งค่านิยมและความสุขที่มาพร้อมกัน
ถึงเวลานี้คนที่เป็นพ่อแม่จะต่อเพิงพะไลยื่นออกจากตัวเรือนเดิมให้มีพื้นที่เฉพาะสำหรับลูกสาวลูกเขย
แต่หากฐานะดีขึ้นมาหน่อยก็ให้แยกไปปลูกเรือนใหม่ใกล้กับเรือนใหญ่
ให้อยู่ในอาณาบริเวณเดียวกัน เป็นจุดเริ่มของครอบครัวขยาย และจะขยายในรุ่นหลาน
รุ่นเหลน และรุ่นต่อ ๆไป
ความสุขของคนทุ่งโบราณสองพี่น้อง คือการอยู่กันพร้อมหน้าทุกมื้ออาหาร เป็นการไล่เรียงหน้าตาลูกหลานว่ามากันครบหรือยัง จากนั้นกับข้าวทั้งผัดเผ็ดปลาย่างน้ำพริกผักต้มกับอาหารชามโปรดต้มยำปลาช่อนมีไข่ปลาลอยฟ่องแทรกตัวในช่องว่างชิ้นเนื้อพุงมันปะปนท่อนตะไคร้ใบมะกรูด
จะถูกลำเลียงวางอยู่กลางวง
ขาดไม่ได้คือน้ำปลาถ้วยใหญ่มีกระเทียมหอมพริกหยวกย่างไฟถ่านบีบมะนาวแล้วใส่ทั้งซีกตามลงไป...เป็นอาหารมื้อใหญ่ในวันวาน ที่แม้จะผ่านมาเนิ่นนาน แต่ใครต่อใครหลายคน...ยังรำลึกเห็นเป็นภาพจำ...จนวันนี้...!
*********
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น