พระสมเด็จฯ ๒๘

พระสมเด็จฯบางขุนพรหม

พิมพ์เส้นด้าย วัดใหม่อมตรส

              พระสมเด็จฯภายในกรุพระเจดีย์ที่วัดบางขุนพรหมใน (ปัจจุบันคือวัดใหม่อมตรส) สร้างขึ้นตั้งแต่ปีพ.ศ.๒๔๑๓ ขณะที่เจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์(โต พฺรหฺมรํสี) พระชนมายุ ๘๒ พรรษา มีอยู่ด้วยกันหลายพิมพ์ทรง หนึ่งในจำนวนนั้นคือ พิมพ์เส้นด้าย และในพระพิมพ์ทรงนี้ยังแยกย่อยออกไปตามแม่พิมพ์อีกราว ๓-๔ พิมพ์ทรง

              พระพิมพ์เส้นด้าย ที่อัญเชิญมาลงไว้นี้ เป็นแบบที่ขนาดเล็กกว่าแม่พิมพ์อื่น ๆ มีขนาดกว้างประมาณ ๒.๓ ซ.ม.สูงประมาณ ๓.๓ ซ.ม.เป็นรูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้าแบบตั้งขึ้น องค์พระประดิษฐานภายในเส้นซุ้มขนาดเล็ก ในพระพิมพ์ทรงนี้พระพักตร์จะมีขนาดกลมเล็กลอยเด่นเหนือขึ้นไปเป็นโคนพระเกศกว้างแล้วค่อย ๆเรียวขึ้นไปเอียงขวาองค์พระจรดขอบเส้นซุ้ม บริเวณเส้นซุ้มตรงจุดที่พระเกศชนจะล้มลงต่ำกว่าส่วนอื่น ๆ ลำพระองค์เป็นแบบตัววีตื้น วงพระกรทั้งสองข้างโอบกลมคล้ายผลส้ม พระเพลาส่วนกลางเป็นเส้นเรียว ส่วนพระชานุ(เข่า)นูนขึ้นเล็กน้อยทั้งสองข้าง

              เส้นฐานชั้นที่ ๓ และ ๒ เล็กบาง ส่วนฐานชั้นที่ ๑ เป็นเส้นคู่ ๒ เส้น ส่วนกรอบเส้นบังคับพิมพ์ขึ้นเป็นสันนูน มีขนาดเล็กกว่าเส้นซุ้มครอบแก้ว เกือบจะใกล้เคียงกับเส้นฐาน จุดสังเกตของแม่พิมพ์ในแบบพิมพ์ทรงนี้ เส้นบังคับพิมพ์ที่วิ่งตรงจากกรอบด้านบนซ้ายองค์พระลงมาจรดใกล้เส้นซุ้มด้านล่างมากกว่าด้านขวามือ แล้ววิ่งเลยลงไปชนเส้นบังคับพิมพ์ที่อยู่ใต้เส้นฐานซุ้มครอบแก้ว

              สภาพพื้นผิวขององค์พระโดยรวม จัดเป็นพระสมเด็จฯบางขุนพรหม กรุเก่าที่มีการสร้างและบรรจุอยู่ภายในพระเจดีย์เป็นเวลาไม่นานนัก จนถึงปีระกาป่วงใหญ่ในพ.ศ.๒๔๑๖ พระสมเด็จฯกรุนี้ก็ถูกชาวบ้านลักลอบเจาะพระเจดีย์นำขึ้นมาอาราธนาทำน้ำมนตร์ หลังจากนั้นในร.ศ.๑๑๒ หรือพ.ศ.๒๔๓๖ เกิดวิกฤติการณ์ที่ต่างชาติเรียกว่าสงครามฝรั่งเศส-สยาม พระในกรุนี้ก็ถูกลับลอบนำมาขึ้นมาด้วยผู้คนต่างเกรงกลัวในภัยสงคราม และหลังจากนั้นก็ถูกนำออกมาเรื่อยมา

              พระในชุดแรก ๆที่ถูกลักลอบนำขึ้นมา จึงมีอายุอยู่ภายในกรุเพียง ๓ ปี ดังนั้นจากความร้อนระอุและความชื้นจึงขับให้น้ำมันที่เป็นน้ำประสานในองค์พระระเหิดขึ้นมาปกคลุมองค์พระเกือบทุกส่วน แต่จะไม่มีเศษคราบดินโคลนเปรอะปนอยู่บนผิวมากนัก ทั่วไปจึงเรียกกันว่า “กรุเก่า”

              พระพิมพ์เส้นด้าย กรุพระเจดีย์บางขุนพรหม จึงเป็นพระเครื่องของเจ้าประคุณสมเด็จฯพระพุฒาจารย์ (โต พฺรหฺมรํสี) อีกพิมพ์ทรงหนึ่งที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง ด้วยมีขนาดที่ไม่เล็กไม่ใหญ่จนเกินไป แต่ที่สำคัญเชื่อกันว่าเป็นพระเครื่องของเจ้าพระคุณสมเด็จฯที่สร้างและพุทธภิเษกอย่างเป็นทางการไว้เป็นรุ่นสุดท้ายก่อนถึงชีพิตักษัยในปีพ.ศ.๒๔๑๕ ครับ.

ศึกษาเพื่อการอนุรักษ์วัตถุโบราณ

........จันทร์พลูหลวง............

*********